To całkiem częste sytuacje: małżonkowie po ślubie wyjeżdżają w celu podjęcia pracy zarobkowej do innego kraju (a może wcale nie w celu podjęcia pracy?) i zostają tam na dłużej, często na całe lata. Albo może nawet inaczej: przyszli małżonkowie poznają się żyjąc w innym kraju i tam właśnie biorą ślub. To dziś już niemal codzienne sytuacje. Bardzo często wszystko układa się pomyślnie i małżonkowie żyją długo i szczęśliwie.

Problem pojawia się wtedy, gdy dochodzi do rozpadu małżeństwa i jedna z osób postanawia wnieść pozew o rozwód. Jesteś w takiej sytuacji? Mieszkacie oboje w innym kraju i rozważasz wniesienie do sądu pozwu o rozwód? A może Ty i Twój małżonek mieszkacie w różnych krajach i ktoś z was (albo może nawet wspólnie razem) podjęliście decyzję o rozwodzie? Sprawa o rozwód i tak jest skomplikowana, a gdy dochodzi jeszcze tzw. aspekt transgraniczny, Pierwszą kwestią jest to, jaki sąd będzie miał jurysdykcję do rozpoznania
sprawy. (to znaczy sąd w jakim państwie będzie właściwy, aby rozpoznać Twoją sprawę)

Obywatelstwo ma znaczenie

Tak, obywatelstwo ma znaczenie. Może tak być, iż oprócz obywatelstwa polskiego masz jeszcze obywatelstwo innego kraju. Jeśli jednak oboje macie polskie obywatelstwo- okoliczność iż Ty czy Twój małżonek macie także obywatelstwo innego kraju – nie będzie mieć już znaczenia.

Rozporządzenie unijne

Tak, oprócz polskich przepisów, są jeszcze rozporządzenia unijne. Jedno z nich dotyczy spraw związanych z właściwością sądu właśnie w sprawach rozwodowych. Chodzi dokładnie o ten akt prawny:

ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000

Prawda, że tytuł jest całkiem skomplikowany? Zobaczymy jednak co dokładnie jest napisane w rozporządzeniu: Tak, wiem; czytanie przepisów jest nudne – ale ja to robię na co dzień) Ale do rzeczy. Zgodnie z treścią przepisu: (przytaczam tu cały przepis, możesz oczywiście od razu rzucić okiem na punkt b)

W sprawach dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa, właściwe są sądy Państwa Członkowskiego:
a) na którego terytorium:
— małżonkowie zwykle zamieszkują, lub
— małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje, lub
— pozwany zwykle zamieszkuje, lub
— w przypadku wspólnego wniosku, którykolwiek z małżonków zwykle zamieszkuje, lub
— składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej rok bezpośrednio przed złożeniem wniosku, lub
— składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem wniosku i jest albo obywatelem danego Państwa Członkowskiego albo, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, ma tam „miejsce stałego zamieszkania”

i w końcu – coś na co czekałeś:

b) którego obywatelami są oboje małżonkowie lub, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, na którego terytorium mają „miejsce stałego zamieszkania.

Teraz zobaczmy co stanowi kodeks postępowania cywilnego

zgodnie z treścią przepisu:

Sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:

1) oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub

2) małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub

3) małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub

I w końcu punkt 4., który na potrzeby tego wpisu interesuje nas najbardziej:

4)oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.

Czyli wniosek jest taki: Jeśli oboje macie obywatelstwo polskie, przeprowadzenie sprawy o rozwód przed sądem w Polsce będzie możliwe.

Chcemy się rozwieść w Polsce, ale mamy małoletnie dzieci

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego w sprawach o rozwód sąd orzeka także o kwestiach dotyczących wspólnych małoletnich dzieci rozwodzących się stron – czyli o władzy rodzicielskiej, kontaktach z dzieckiem i o alimentach na dziecko. W sytuacji gdy rozwodzący się rodzice mieszkają w Polsce – sytuacja jest co do zakresu orzekania sądu niewątpliwa. Pozostaje pytanie – co gdy nie mieszkacie w Polsce, chcecie rozwieść się w Polsce, a macie wspólne małoletnie dzieci? Otóż w takiej sytuacji może tak być, iż sąd w Polsce… nie będzie orzekał o sprawach dotyczących dzieci.

Tak – znowu podstaw trzeba szukać w przywołanym powyżej rozporządzeniu.

Wkrótce rozwinę temat szerzej, ale tak – tak rozwiązanie ma sens. (a jeśli ten temat Cię zainteresował- przeczytaj art. 8 i dalsze).

A teraz – jak już znasz treść przepisów:

To, że przeprowadzenie sprawy przed sądem w Polsce będzie możliwe, to jedna kwestia. Do rozważenia pozostaje to, czy nie będzie bardziej dogodnym rozwiązaniem przeprowadzenie takiej sprawy w kraju, w którym mieszkasz. Być może np. ze względu na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego tak właśnie będzie. Tak – oczywiście może być tak, iż więcej niż jeden sąd będzie właściwy.

W sumie to często tak właśnie jest. To znaczy może tak być, iż właściwy będzie zarówno sąd w Polsce, jak i w kraju, w którym mieszkacie/ mieszkasz. W takiej sytuacji ma znaczenie kto – i gdzie – jako pierwszy wniesie pozew. Nie może być tak, iż sprawa o rozwód między tymi samymi stronami będzie prowadzona jednocześnie przez kilka sądów.

Jeśli mieszkasz w kraju, który do UE nie należy: może być tak, iż trzeba będzie sprawdzić, czy przypadkiem zastosowania nie będą mieć inne jeszcze przepisy. Tak – każda sytuacja jest inna. Zgadza się czasami nawet szczegóły, które uznasz za mało istotne mogą mieć znaczenie. Prawo rodzinne w poszczególnych krajach znacząco się różni. Są nawet takie kraje, w których przepisy prawa rodzinnego nie przewidują orzekania o winie. Różne też są koszty związane z postępowaniem rozwodowym. Mocno zróżnicowane są w szczególności przesłanki dotyczące możliwości orzeczenia rozwodu przez sąd. W wielu sytuacjach będę doradzać także kontakt z adwokatem w miejscu zamieszkania.

Przepisy w Polsce nie przewidują obowiązku zlecenia sprawy adwokatowi. Jeśli mieszkasz poza Polską i podejmiesz decyzję, iż chcesz przeprowadzić rozwód właśnie przed sądem w Polsce: zastanów się czy zlecenie sprawy pełnomocnikowi nie będzie dobrym pomysłem. Takie rozwiązanie ułatwi i przyspieszy obrót korespondencji z sądem.